Məkkə və Kəbə nağılının sonu

İnsanlar tanıyıram, söhbət əsnasında sözarası deyirlər ki, “bəs, ən böyük arzum Məkkəyə, həcc ziyarətinə getməkdi”. Cəmiyyətimiz bu düşüncədə olan adamlarla zəngindi. Çünki oxuduqları dini kitablar, qulaq asdıqları dindarlar həmişə Kəbə barədə onların başında əlçatmaz fikirlər yaradıblar. Məkkə haqqında müxtəlif nağıllar danışaraq cəmiyyəti əsrlərdi aldadırlar. Müqəddəs hesab edilən “Quran” kitabında Məkkə ilə bağlı bir neçə ayə var ki, orada həmin şəhərin allah tərəfindən qorunduğu, əmin-amanlıq və təhlükəsiz yer olduğu bildirilir. Əslində isə bunlar hamısı yalandı. Beyninizə doldurulmuş Məkkə mifini darmadağın etməkdən ötrü ilk əvvəl “Quran”dakı ayələrə nəzər salaq. Görün, Məkkənin dəyərini yüksəyə qaldırmaq üçün allah hətta Məkkə şəhərinə and içir. Həqiqətdə isə bunlar Məhəmmdin siyasəti və yazdıqlarıdı. Tin surəsi 3 və 4-cü ayələrdə yazılıb: “And olsun bu təhlükəsiz (qorxusuz-xətərsiz) şəhərə (Məkkəyə) ki, Biz insanı ən gözəl biçimdə yaratdıq!” Bunu oxuyan kütlə istər-istəməz düşünəcək ki, dünya dağılsa da Məkkəyə heçnə olası deyil. Tələsməyin. Sadəcə oxumağa davam edək. Ənkəbut surəsi 67-ci ayə: “Məgər (müşriklər) ətraflarındakı (başqa şəhərlərdəki) adamlar qamarlanıb götürüldüyü (əsir alındığı, öldürüldüyü, qarət edildiyi) halda, (içərisində yaşadıqları Məkkəni) onlar üçün müqəddəs, qorxusuz-xətərsiz bir yer etdiyimizi görmürlərmi? İndi batiləmi inanırlar? Allahın nemətinimi danırlar?” Bildiyiniz kimi o dövrdə ərəb tayfaları, qəbilələri arasında basqınlar, hücumlar adi hal almışdı. Məhəmməd bu tipli ayələri “nazil” etməklə insanların etibarını, güvənini qazanmaq məqsədi güdüb. Məhəmməd Məkkədə doğulduğu üçün bu şəhərdə qəbilə arasında möhkəmlənmək ona gələcək planları üçün vacib idi. İlk öncə öz doğulduğu şəhərdə etibar qazanıb yerini bərkitməli idi ki, ətrafdakılar ona və Məkkəyə güvənsinlər. Oxumağa davam edək. Bəqərə surəsi 125-ci ayədə isə deyilir: “(Ya Rəsulum!) Yadına sal ki, Biz evi (Kəbəni) insanlar üçün savab (ziyarətgah) və əmin-amanlıq yeri etdik. (Ey möminlər! Sizə də: ) “İbrahimin durduğu yeri (özünüzə) namazgah edin!” – (dedik). İbrahimə və İsmailə də: “Evimi (Kəbəni) təvaf edənlər, orada qalıb həmişə ibadətdə olanlar, rüku və səcdə ilə namaz qılanlar üçün (bütlərdən) təmizləyin! – deyə tövsiyə etdik.” Ali İmran surəsi 97-ci ayədə Məhəmməd işin gəlir tərəfini də fikirləşərək həcc ziyarətini insanların boynuna borc qoyur. Maraqlanıb internet üzərindən və ya Məkkəyə həccə gedib-gələn tanışınızdan orada nə qədər pul xərclədiyini öyrənə bilərsiz və sonradan başınızı işlədib həcc ziyarətinin əslində ərəblər üçün ticarət obyekti olması barədə düşünün. Ali İmran surəsi 97: “Orada aydın nişanələr – İbrahimin məqamı vardır. Ora daxil olan şəxs əmin-amanlıqdadır (təhlükədən kənardır). Onun yoluna (ərzaq, minik, və sağlamlıq baxımından) gücü çatan hər bir kəsin həccə gedib o evi ziyarət etməsi insanların Allah qarşısında borcudur. Kim bunu (bu borcu) inkar edərsə (özünə zülm etmiş olar). Əlbəttə, Allah aləmlərə (heç kəsə) möhtac deyildir!”

İndi isə illərdir sizə təhlükəsiz, qorxusuz, əmin-amanlıq, müqəddəs yer kimi təqdim edilən Məkkə barədə xronoloji ardıcıllıqla hadisələri xatırladıram. İndiyə qədər nağıllara inanaraq necə aldadıldığınızın fərqinə varın. 605-ci ildə qureyşlilər (ərəb qəbiləsi) zamanında fırtına və sel nəticəsində Kəbəyə böyük zərər dəyməsini heç bir dindar sizlərə söyləməyib. Həmin sel Kəbənin divarını uçurmuş və onu yenidən inşa etmişlər. Hətta yazılanlara görə su basmasından sonra Kəbə yenidən tikilərkən “hacərül əsvəd”in (kəbənin divarında olan və müqəddəs hesab edilən “qara daş”) divara yerləşdirilməsi işini qureyş qəbiləsinin nümayəndələri etibarlı adam kimi Məhəmmədə həvalə ediblərmiş. (Məhəmməd o zaman özünü peyğmbər elan etməmişdi. Bu hadisədən 5 il sonra- 610-cu ildə allahdan ona vəhylər gəldiyini söyləyir. 613-cü ildə isə açıq şəkildə islamın təbliğatına başlayır).

Daha sonra 638-ci ildə Ömərin xəlifəliyi dövründə Məkkənin sel sularına qərq olması tarixə düşüb. Bu hadisə zamanı “İbrahimin məqamı” (İbrahimin Kəbəni tikərkən üzərinə çıxdığı daşın saxlandığı yer) adlanan kiçik həcmli tikilini güclü su axını yerindən sökərək metrələrlə irəli aparıb.  Təibi fəlakətin qarşısını qalmaq məqsədi ilə Ömər şəhərin girişində iki bənd saldırıbmış. Bu bəndlər daha sonralar meydana gələn sellərin qarşısını uzun illər almış, Məkkəni və orada olan müqəddəs sayılan yerləri fəlakətdən qorumuşdu. Ancaq 700-cü ildə Əməvi xəlifəsi Əbdülməlik zamanında meydana gələn sel Məkkəyə qorxuducu anlar yaşadıb. Yazılanlara görə bu sel zamanı ziyarətə gələn insanları su axını sürükləmiş və bir çoxu boğularaq ölmüşdü. Önünə gələni dağıdıb aparan və şəhərə böyük ziyan vuran bu sele Cühaf və Cüraf adı verilibmiş. Bu selden sonra xəlifə Əbdülməlik Məkkə küçələrinin başlanğıclarına sel sularına əngəl olacaq bəndlər tikdirmiş və Kəbəni, eləcə də digər müqəddəs sayılan ziyarətkahları (məsələn, “İbrahimin məqamı” kimi) qorumaq niyyəti ilə Məscidül-Həramın (Kəbə həmin bu məscidin daxilində yerləşir) ətrafını divarla hördürübmüş. 

Türk mənbələrinin yazdığına görə Osmanlı dönəmində də Məkkə su basqınlarına məruz qalıb. 1612-ci ildə Məkkədə böyük sel olmuş və Kəbəyə yenə də zərər verib. Sultan I Əhməd qızıl və gümüşdən 16 ədəd  kəmər düzəltdirərək seldən ziyan çəkən Kəbənin şərq və qərb divarlarını sökülməyə qarşı möhkəmlətmişdir. Buna baxmayaraq Sultan IV Muradın dövründə - 1630-cu ildə Məkkədə yaranmış sel Kəbəyə çox böyük zərər vermiş və nəticədə Kəbənin iki divarı uçubmuş. Kəbəni yenidən təmir etmək üçün divarların bütün daşları nömrələnərək sökülmüş və təkrar istifadəyə yararsız olanlarının əvəzinə yeni daşlar qoyulmuşdu. Bir sözlə bildiyiniz həmin müqəddəs Kəbə bir daha yenidən inşa edilir və ilk dəfə tikintisində istifadə olunan daşların çoxu sel uçqunu nəticəsində yararsız olduğuna görə yeniləri ilə əvəz olunur. Yəni, İbrahimin qoyduğu daşların əksəriyyəti məhv olub gedir. Bu tikintiyə memar Rıdvan Ağa başçılıq etmiş və iş 6 il sürmüşdü. Nəhayət 1636-cı ildə tikinti başa çatdıqdan sonra həmin işdə istifadə olunan alət və materiallar digər bir tikintidə istifadə edilməməsi üçün şəhərdən kənarda bilinməyən yerdə basdırılmışdı.

Yaxın keçmişə baxsaq yenə oxşar hadisələrin təkrarını görə bilərik. Belə ki, 1941 və 1974-cü ildə Kəbə su basqınlarına məruz qalmışdı. Məkkə sakinləri 1941-ci ildəki yağış barədə danışarkən deyirlərmiş ki: “Göy üzü sanki açılmışdı və sular üstümüzə axırdı. Yağışın dəhşətindən qaçan insanlar bir neçə addım atmağa fürsət tapmamış qurşaqlarına qədər suyun altında qalırdılar. “Məscidül-Həram”dan çıxa bilənlər qiyamətin qoptuğunu sanaraq ağlayır və dualar edirdilər”. Bu bənzətmə selin gücünə və zəvvarların necə qorxduğuna işarə edir. Hətta həmin sel zamanı Kəbənin yanındakı zəmzəm quyusu sel suları ilə dolubmuş. Hansıkı indi o zəmzəm suyunu həccə gedənlər gətirib müalicə adı ilə və ya qeyri-adi su kimi sizə sırıyırlar))).

Bildiyiniz kimi o illərdə çox az adamda fotoaparat var idi və eyni zamanda fotoçəkməkdən xoşlanmayan Səudiyə hakimiyyəti ümumiyyətlə bu hadisənin görüntülənməsini istəməmişdi. Ancaq fotoqraf sənətinə maraq göstərən bir ərəb sel basmasını lentə ala bilmiş və uzun illər üzə çıxartmadan özündə saxlamışdı. İllər sonra həmin şəkillər dünya mediasında yayınlandı. 1974-cü ildə də eyni hadisə Məkkədə yaşanıb. Bu zaman müqəddəs və tanrının qoruduğu Kəbə “qara daş”a qədər suyun altında qalıb. 

Məkkənin başına gələn fəlakət yalnız sel basmasından ibarət deyil. Bundan əlavə təhlükəsiz adı ilə insanlara aşılanan Məkkə şəhəri silahlı hücumlara da məruz qalıb. Yaşlı nəsil 1979-cu ildə Kəbəyə edilən silahlı hücum xəbərini yəqin ki, bu gün də xatırlayar. Bu hadisə həmin ilin noyabrın 20-də başladılıb və dekabrın 4-nə qədər davam etmişdi. Hadisə, 1955-1973-cü illər ərzində Səudiyyə Ərəbistanının Milli Qvardiyasında xidmət etmiş Cuheyman əl-Uteybinin o vaxtki Səudiyyə hakimiyyətinə etiraz əlaməti olaraq 200 nəfər tərəfdarı ilə birlikdə səhər saatlarında Kəbəyə hücum etməsi ilə başlamışdı.

Basqına rəhbərlik edən Cuheyman əl-Uteybi Ərəbistanın Nəcd bölgəsinin köklü bədəvi tayfalarından olan Uteybə qəbiləsinə mənsub olub.  Basqınçılar öncədən Kəbənin də içərisinə daxil olduğu Məscidül-Həramın alt qatları və dəhlizlərində gizlədilən təchizat və silah-sursatla qəfil hücuma keçirək məscidin qapılarını bağlamış və minlərlə zəvvarı girov götürmüşdülər. Basqını həyata keçirən qrupun bəzi siyasi tələbləri var idi. Hücumun lideri "Mehdi-Müntəzər" iddiasında olan Cuheyman əl-Uteybi özünü zühur edən “Mehdi” adlandıraraq Səudiyyə rejiminə dəstək verən alimlərin rejimdən imtina etməsini, Səud sülaləsinin kafir elan edilərək xarici kompaniyalarla iş quranlarla birgə mühakimə olunmasını, neft istehsalının azaldılmasını, ölkədəki xarici bazaların bağlanmasını və sairə tələblər irəli sürmüşdü. Basqının yatırılması üçün Səudiyyə rejimi o vaxt ilk öncə Mədinə və Taif olmaqla bəzi şəhərlərdə insanların küçələrə çıxmasını qadağan etmişdi. Məkkə tamamilə boşaldılmış, başda jurnalistlər olmaqla nəşrlərə qadağa qoyulmuş, ölkəyə giriş-çıxışlara nəzarət artırılmışdı. Hər vasitə ilə silahlı basqın xəbərinin mətbuatda yayılmasının qarşısını almağa çalışmışdılar. Çünki belə hadisə Məkkənin və Kəbənin “Quran”da yazılan təhlükəsiz və qorxusuz yer olması barədə fikirinin yalan olduğunu üzə çıxarırdı. Kəbənin “müqəddəs” nüfuzuna zərər gətirməklə yanaşı, insanların Məkkəyə olan etibarını azaldır və nəticədə həccə gələnlərin sayı azaldığı üçün Məscidül-Həramı işlədənlərin də ciblərinə ziyan dəyirdi. Məhz bu səbəbə görə basqın xəbərinin mətbuatda yer almamasına çalışmışdılar. O vaxtki hakimiyyət basqının altıncı günündə Kəbəni girov götürənlərə qarşı ilk hücum cəhdi etsələr də, qarşı tərəfdən snayper atəşi ilə müqavimətə rast gəldiklərinə görə geri çəkilmişdilər. Daha sonrakı günlərdə Pakistandan gələn xüsusi təyinatlı desant birliyi də basqınçılara qarşı mübarizə apara bilməmişdi. Kəbə yalnız iki həftə sonra Fransa Xüsusi Təyinatlı Qüvvələrinin və ABŞ Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin əməkdaşlarının köməyi ilə azad olunmuşdu. Basqınçıların bir qismi öldürülmüş, bir qismi isə sağ ələ keçirilmişdi. Cuheyman əl-Uteybi də daxil olmaqla sağ ələ keçirilənlərin hamısı Səudiyyə höküməti tərəfindən edam edilmişdi. Qeyd edək ki, sözügedən hadisə zamanı 400-ə yaxın insan ölmüşdü. Onlardan 68 nəfəri Kəbədə həcc ziyarətində olan zəvvarlar idi.

İndi isə gəlin çox yaxın keçmişdə həcc dövründə Kəbədə baş vermiş və insanların ölməsi, yaralanması ilə nəticələnmiş olaylara nəzər salaq:

-1990-cı ildə Məkkədən Mina və Ərəfata doğru gedən 550 metr uzunluğunda, 11 metr enində olan çadır şəhərciyinə aparan Yaya piyada tunelində yaranan basabasda 1426 zəvvar ölüb. Beləki, 1000 nəfərlik tunelə 5000 nəfər daxil olmuş və yaranan qarışıqlıqda havasızlıqdan və digər səbəblərdən insanlar həyatlarını itirmişlər.

-1994-cü ildə şeytanın daşlanması mərasimində basabas yaranıb və 270 adam ölüb.

-1997-cı ildə Mina ərazisində zəvvarlar üçün qurulmuş çadırda yanğın baş verir və 343 nəfər həyatını itirir, 1500-ə yaxın insan yaralanmışdı.

-1998-ci ildə şeytanın daşlanması mərasimində Cəmarət körpüsündə yaranmış sıxlıq nəticəsində 180 zəvvar ölüb.

-2001-ci ildə yenə də basabas nəticəsində 40 zəvvar ölübdü.

-2004-cü ildə dini ayin zamanı insanlar basabas yaratmış və izdihamda 251 nəfər ölmüşdü.

-2006-cı ildə eyni ssenari üzrə izdihamda 360 zəvvar ölmüş, 73 nəfər isə yaralanmışdı.

-2015-ci ilin sentyabrın 11-də Kəbənin də daxil olduğu “Məscidül-Həram” obyektinin genişləndirilməsi zamanı istifadə edilən böyük kran həcc ziyarətinə gələn insanların üzərinə aşmış, nəticədə 110 nəfər müxtəlif ölkədən olan zəvvarlar ölmüş, 380-dən çox adam isə yaralanmışdı. Sentyabrın 24-də Məkkədə daha bir faciə yaşanır. Mina dağında şeytana daş atma mərasimində izdiham yaradan insanların hərəkəti 717 nəfərin həlak olmasına, 805 nəfərin isə xəsarət almasına səbəb olmuşdu.  

-2018-ci ilin avqust ayında Məkkədə yağışla müşahidə olunan güclü külək və fırtına olmuşdu. Axşam saatlarında həci olmaq istəyənlər əvvəlcə qum fırtınası ilə qarşılaşmışlar. Arxasınca hava qaralmış, şiddətli yağış və güclü külək başlamışdı. 90 kilometrə çatan küləyin sürəti Ərafatda qurulan böyük çadırları aşırmışdı. Nəticədə bəzi zəvvarlar yaralanmışdı. Bu hadisə ziyarətdə olan insanları çox qorxutmuşdu.

Hətta bəziləri həmin anlarda qiyamət gününün baş verdiyinə inanaraq allaha yalvarmağa başlamışdı. Ziyarətçilər üçün qurulan çadırları yerindən qoparmağa çalılşan güclü külək və namizəd həcilərin qorxudan panikləmələri anbaan həvəskar həci kameralarına dəng gəlmişdi))). Eyni zamanda həmin hadisə zamanı güclü külək Kəbənin örtüyünü də göyə qaldırmışdı))).

Və nəhayət 2019-cu ildə dünyada yayılan COVİD-19 (korona virus) xəstəliyi nəticəsində Kəbə qapılarını ona ümid bəsləyən, ondan imdad uman insanların üzünə bağladı. İndi düşünün. Sizə təbliğ edilən, “Quran”da da yazılan təhlükəsiz, qorxusuz, əmin-amanlıq şəhəri Məkkə, müqəddəs yer bildiyiniz Kəbə özünü qoruya bilmirsə sizə nə köməyi toxunacaq?! Dindarların rəvayətlərinə inanıb pulunuzu və vaxtınızı mənasız yerə xərcləməyin. Sevgini və elmi öyrənin.