Sadəcə 1 May


Sabah 1 Maydır. Çox illər əvvəl 1 May deyəndə parad yadıma düşərdü. O illərdə mayın 1-i bayram olardı. Gül, nar, bayramından fərqli olaraq, 1 Mayın təqvimlər sırasında özünə məxsus yeri var. Vaxt var idi ki, Azərbaycanın da daxil olduğu Sovet Sosialist Respublikalar İttifaqında, kommunistlərin hakimiyyətdə olduğu Avropa, Asiya, Afrika, Latın Amerikası ölkələrində Dünya Zəhmətkeşlərinin Həmrəiylik Günü qeyd edilərdi. Gəlin bir balaca bu bayramın yaranma tarixinə nəzər salaq. Əmək günü kimi tarixə düşən bu bayram 1886-cı ildə ABŞ-da, Çikaqoda 8 saatlıq iş günü tələbi il tətil edən və gülləbaran edilən fəhlələrin xatirəsinə həsr edilib. Bu hadisədən üç il sonra Sosialist İnternasionalının Praqa konqresi 1 mayı Dünya Zəhmətkeşlərinin Həmrəiylik Günü kimi rəsmiləşdirir. 1917-ci il inqilabından sonra 1 May Rusiyada dövlət bayramı statusu alır və sovet dövlətlərinin mövcudluğu dövründə geniş və tətntənəli şəkildə qeyd edilir.
Əli qabarlı zəhmət adamları bayramlarını çox çətinliklə qazanıblar. 86-ci il hadisəsindən sonra, 1896-cı ilin 1 mayında Amerikada 350 min fəhlə yenidən hüquqlarının müdafiəsinə qalxır. Azərbaycanda isə bu 1904-cü ilə təsadüf edir. 1920- ci ildən başlayaraq, düz 72 il azəri fəhlələr mayın birini bayram edib, əmək paradına çıxıblar.

Amma SSRİ-i süqut edəndən sonra keçmiş sovet respublikalarının əksəri bu bayramı təqvimlərindən çıxarmağa nail oldular. Elə Rusiyanın özü 1997-ci ildə Dünya Zəhmətkeşlərinin Həmrəiylik Günü adından imtina edir. Ancaq ölkə indi 1 Mayı bahar və əmək bayramı kimi qeyd edir. Məzmunca bayram ölkəmizdəki kimi tam ləğv edilmir və ən azından əmək bayramı təki keçirilir. Azərbaycanda 1 May bayram statusundan 1992-ci ildə Əbülfəz Elçibəyin prezidentliyi dövründə məhrum edilib. Başqa cür desək, 1 May Sovetin qalığı və damğası kimi birdəfəlik ləğv edilir. Bəlkə də, Əbülfəz Elçibəy bilirmiş ki, ondan sonra ölkədə insanlar iş baxımından zəlil günə qalacaqlar, işsizlik baş alıb gedəcək, işləyən tapılmayacaq ki, bu bayramı da özlərinə aid edib keçirsinlər. Ancaq məsələnin digər tərəfi də var, bu isə fəhlələrin, işçilərin həmriyliyindən, hüquqlarının qorunmasından gedir. Elçibəy o addımı ilə ölkəmizdə azdan çoxdan olan əməkçi həmrəyliyinə də quş qoydu getdi. İndi 1 May yalnız xatirələrdə yaşanır. Bizdən fərqli olaraq hazırda dünyanın 60 ölkəsi bu tarixi “əmək bayramı” kimi keçirir. Təqvimin bu tarixində uzun illər əsil bayram abu-havası yaşanıb, əmək fədailəri, əmək sevərlər küçələrə çıxar, parad keçirər, insanın cövhərinin doğurdan da iş olduğunu dönə-dönə bəyan edərdilər. Ura-ura şüarları göyün yeddinci qatına ucalardı. Bu mənzərələri kəndimizdə televizordan izləyərdim. O zamanlar dədəmgildən xahiş edərdim ki, məni rayon mərkəzinə və ya Bakıya parada aparsınlar.
Təssüf ki, sonralar tarixi hadisələr və şəxslər bu bayramın üstündən xətt çəkdilər. O gündən sonra kəndli və fəhləlrimiz bayramsız qalır. Artıq 29 ildir ki, onları bu tarixdə təbrik edən yoxdur. Elə bilki o bayramın ləğvi dövlətçiliyimizə deyil, rejimin maraqlarına xidmət elədi. 1 Mayın ləğvi ilə əməkçilər də yaddan çıxdı. İndi fəhlə hüquqlarının müdafiəsi də yetərincə qorunmur. Müssisələrin əksəriyyətində heç həmkarlar ittifaqları belə yoxdur. Yerli və xarici şirkətlərin əksəriyyətndə fəhlə hüquqları az qala hər gün pozulur, iş zamanı ölən fəhləni zibil yeşiyinə atırlar ancaq heç kim səsini çıxarmır. 1 May olsaydı nə olardı? Parad olardı, insanlar küçələrə çıxıb iş tələb edərdilər, hüquqlarının tapdanmasına etiraz edərdilər. Dövlət zəhmətkeşlərin bayramından qorxmalı deyil. Əksinə bu təntənəni saxlamaq gərəkdir. Axı indi Azərbaycan zəhmətkeşi (əgər varsa) külüngünü bəyənmədiyiniz Rusiya üçün yox (güyaki azərilər ruslar üçün işləyirdilər də. Sadəcə çox axmaq fikirdi), müstəqil dövləti üçün, xalqı üçün vurur.
Həmrəylik günü dedikdə insanların hüquqlarının müdafiəsi, iş şəraitinin yaxşılaşdırılması və sairə nəzərdə tutulur. Arif Rəhimzadə çıxışlarının birində belə söz demişdi: “Bu, nə sovet hökumətinin, nə də sosializmin problemiydi. Bu, daimi problemdir. Kapitalist ölkələrində də belə problemlər olub və indi də var. Azərbaycanda da belə problem var və həmişə olacaq. Həyat varsa, bu münasibətləri tənzimləyən bir həmrəylik lazımdır. 1 mayın qarşısında duran vəzifələr bu gün də aktualdır, problemlərin həlli üçün həmrəyliyə ehtiyac var”.
Deməli tərpəniş var. Onda gəlin 1 mayı bərpa edək.
1 May bayramınız mübarək olsun!

Yorumlar