Amişlər

ABŞ dünyanın ən çox inkişaf etmiş, demokratik, insana dəyər verilən bir ölkəsidir. Amerika deyəndə yüksək yaşayış səviyyəsi, gözəl hündürmərtəbəli binalar, varlı insanlar ilk olaraq insanın xəyalına gəılir. Amerika deyəndə ağzımızın suyu axır. Azərbaycanın ən ucqar dağ kəndinin sakinini də dindirsən Amerikada olmaq, orada yaşamaq arzusunda olduğunun şahidi olarsız. Amma ağlınıza belə gətirmərsiniz ki, ABŞ-da sivilizasiyadan kənar insanlar yaşayırlar. Adətən, bu tip insanların Afrikada yaşadığını bilirdik.

Deməli, ABŞ-da elektrik, telefon istifadə etmədən, avtomobil minmədən və hər cür texnologoyanı rədd edərək sərbəst həyat sürən qədim xristiyan toplumu-Amişlər yaşayırlar. Onlar ölkənin bir çox əyalətlərinə yayılmış halda həyatlarını davam etdirirlər. Amişlərin ən çox olduqları bölgə Pensilvanya əyalətinin Lançester şəhəridir. Onu da deyim ki, Amerika dövləti Amişlərə qarşı çox diqqətlidir. Məsələn, ABŞ-ın qərb hissəsində, Lançestrdə başyollarda atlı arabalarıyla gəzən Amişlər üçün nəqliyyatda xüsusi qaydalar yer alır.

Öz xüsusi kilsələrində ibadət etməyə üstünlük verən Amişlərin ən çox önəm verdiyi şeylər çoxlu uşaq sahibi olmaq, sıx qonşuluq əlaqələri qurmaq və qohumlarıyla tez-tez görüşməkdir. Alman dilinin fərqli bir ləhcəsində danışan Amişlər anadillərini 200 ilə yaxındırkı olduqları Amerika qitəsində də qoruyub, saxlayıb istifadə edirlər. Fərqli adətlərindən biridə odur ki, uşaqlarını ibtidai sinifdən yuxarı məktəbə göndərmirlər. Yəni, ana dilində yazmağı, oxumağı və bir az da saymağı bildi, vəssalam.  

Geyim cəhətdən də fərqli olan bu toplumun qadınları uzun qollu və uzun ətəkli paltarlar geyinirlər. Paltarlarını önlük və 17-ci yüzillikdən qalma şapkalarla tamamlayırlar. Amişlər paltar və bulaşıklarını əldə yuyurlar. Axşama qədər tarlalarda çalışıb axşam evə dönürlər. Axşamlar mum işığında otrurlar.

Təsəvvür edin ki, ABŞ-da fərqli mədəniyyətləri və yaşam tərzləri olan bu toplum hər il minlərlə insanların maraqlarını cəlb edirlər. Yüksək inkişafa sahib Amerikanın içərisində sivlizasiyadan kənar yaşayan bu toplumun ən çox yaşadığı Lançester ölkənin ən çox turist qəbul edən yerlərindən birinə çevrilib. Amişləri görmək üçün hər gün onlarca tur avtobus həmin bölgəyə gəlir.

Bu inkişaf etmiş Amerikanın “mərkəzində” yaşayan, hər cür texnalogiyaya yox deyərək sərbəst həyat sürən və bununla qürur duyan Amişlər toplumu idi. İndi gəlin Azərbaycanımıza diqqət çəkək. Ölkəmizdə ən ucqar dağ kəndində (elə bir yer ki, ora hətta maşın da çıxmır) əlində smart telefon oynatmayana, evinin damında çanaq antena olmayan adama gülürlər, lağ edirlər. Xalqımız heç vaxt svilizasiyadan kənar qalmağı özlərinə sıxışdırmır. Acından ölürlər, amma qazandıqları çörək pulunu ilk olaraq mobil telefona və s. zirzibilə xərcləyirlər (kitaba, qəzetə xərcləsələr dərd yarıdır). Pulları çatmasa kreditə girib telefonu və maşını mütləq almalıdırlar.

Millətimizin Amişlərdən nəyi artıqdır?! Onsuzda insanların əksəriyyəti işsizdir, texnika və texnologiyaya zorla pul çatdırırlar. Yaxşı olardıki, heç hansısa ucqar kəndi demirəm, elə respublikanın ortasındaca hər cür texnologiyaya yox deyən insanlar toplumu yaransın. Fərqli yaşam və etiraz tərzləri ilə turistlərin diqqətini cəlb edib həm qazansınlar, həm də keflə yaşasınlar.

Azərbaycanın ən ucqar kəndlərində yaşayıb, əlində mobil telefon oynadan insanlar Amerikaya baxıb utanmalıdırlar. Əslində Amişlər millətimizdən çox qürürlu və inkişaf etmişdir. Onlar öz mədəniyyətlərini, dillərini, əlifbalarını yüzilliklər boyu qoruyub saxlamışlar. Daha bizim kimi 40-50 ildən bir əlifba, mədəniyyət dəyişmirlər. Amişlərin ən üstün cəhəti odur ki, hər cür texnologiya baxımdan inkişaf etmiş bir ölkənin içərisində yaşaya-yaşaya öz svilizasiyadan kənarlılıqlarını qoruyub saxlayırlar.

 Azərbaycanda Amişlər toplumuna bənzər 5-6 kənd yaradılsa, görün ildə nə qədər turist deməkdir. Burada həm kəndlər, həm də dövlət qazanar. Dövlətimiz Amerikadan örnək götürüb fərqli toplumarın yaradılması təbliğatına başlamalıdır. Bu eyni zamanda bəzi QHT-lər üçün də hazır layihə proqramı və qrant mənbəyidir. İşiniz avand olsun, Amişlər də sağ olsun.