Sol və sağ

Rusiyanın “Qaydpark” sosial şəbəkəsi istifadəçiləri arasında hər ay müxtəlif mövzuda sorğu keçirir, həmin tema ətrafında müzakirələr aparılır, fikirlər yazılır. Bir müddət əvvəl “Qaydpark”da rastlaşdığım və sonra yazmaq üçün kompüterimdə “save” etdiyim sorğu üzərində yazımın girişindəcə bir balaca dayanmaq istəyirəm. Sorğunun sualı bu cür qoyulmuşdu: “Bu gün Sovet hakimiyyətində yaşamaq istərdinizmi”?

Təbii ki, həmin sosial şəbəkənin iştirakçıları sırf ruslardı və nəticə etibarı ilə birmənalı demək olar ki, rusiya cəmiyyətindən sorulmuş bir sorğudu. Virtual sorğuda 5501 nəfərin səsi qeydə alınıb. Cavab belədi:

Əlbəttə hə- 3761səs (68 faiz)

Əlbəttə yox- 1645 səs (30 faiz)

Artıq indi yaxşıdı- 94 səs (2 faiz)

Mənə fərqi yoxdu- 1 səs (0 faiz)

Yaşlı nəsil Sovet hakimiyyətini daha yaxşı bilir. Gənclər isə onu filmlərdən, kitablardan, o dövrdə yaşamış insanların nəqlərindən tanıyır. İndi bəzilərinin özünü vətənpərvər, qərbpərəst hesab edib çığırmasına baxmayaraq, Sovet sadə vətəndaşın normal yaşamasına yönəlmiş hakimiyyət idi. Sosializm insanın normal yaşamasını təmin edən iqtisadi sistem idi. Və sosializm Rusiya demək deyil. “Sol” deyərkən, Rusiyanı, Rusiya köləliyini nəzərdə tutmaq da yanlışlıqdı. Azərbaycan müstəqil kapitalist ölkəsi olduğu kimi, sosialist dövləti də ola bilər. Sosializmdə yaşadığımız Sovet hakimiyyətində heç bir insanın sosial problemi yox idi. Vətəndaş sabahısı günə əminliklə gedirdi.

Hazırda söz açdığım sorğuda rusların çoxunu “hə” deməyə məcbur edən də məhz sosial problem, özbaşınalıq, kriminallıqdı. Bu gün heç kim bunlardan sığortalı deyil, əksəriyyət əziyyət çəkir.

Eyni mənzərə Azərbaycanda da var. Gizli Sovet sevgisi çoxlarının ürəyində var. Səbəb eynidi – sosial problemlər. Kapitalist Azərbaycan məmurları sosial problemlərə biganədi. Hamısı fakt istəyir. Sanki, az qala hər gün intihar edən, borc üstündə bir-birini öldürən, komunal borcu olan, işsiz veyillənən vətəndaş bu ölkədə yaşamır və bütün bu mənzərə real görüntünü deyil, cənnətin bir parçasını əks etdirir.

Bu gün sosializmdən məhrum olmağı özümüzə dərd etməməliyik. Sosializm bitdi, kapitalizmə davam. Amma məsələ burasındadır ki, məmurlar ölkəyə inhisarçı, bir az da kasıblamış kapitalist gözüylə baxır, vətəndaşlara isə əlacı hər yerdən üzülmüş, hər şeyə razı olan, bir qarın çörəkpulu üçün hətta özünü satmağa belə razı olan işçi kimi yanaşırlar. Bax budur kapitalizmə dad edib, sosializmi xatırlamaq, arzulamaq.

Sovetlərdən çıxan bir ölkə və vətəndaş üçün bazar iqtisadiyyatında yaşamaq ayıb deyil. Bu o zaman darıxdırıcı, bezdirici, və utanc olur ki, artıq bazar iqtisadiyyatında heç bir qanun işləmir, vətəndaşın, işçinin haqqı tanınmır. Dünyada bazar iqtisadiyyatında yaşayan çoxlu ölkələrin yaxşı nümunəsi var. Onlara baxıb çox müqayisələr aparılıb, çatışmazlıqlar yazılıb, söylənilib. Fərq isə yenə də göz önündədi.

Hakimiyyətdə “ətraf” və ya “bacarmır” söhbəti yoxdu. İdarəetmə sistemi var. Hərə öz məqsədi, niyyəti və hakimiyyətinin uzunömürlülüyünə görə idarə forması müəyyənlişdirir. Bu anlamda sosial problem var, özü də lap çox. Onun həlli isə yoxdu.